12. MEĐUNARODNI SIMPOZIJ “MUZIKA U DRUŠTVU”

Muzika i nauka u doba pandemije: održan 12. Međunarodni muzikološki simpozij Muzika u društvu

U periodu između 10. i 12. decembra 2020. godine upriličeno je dvanaesto po redu izdanje bijenalnog Međunarodnog muzikološkog simpozija Muzika u društvu u organizaciji Muzikološkog društva Federacije Bosne i Hercegovine i Muzičke akademije Univerziteta u Sarajevu. Ovogodišnje simpozijsko izdanje, u skladu s aktuelnom situacijom prouzrokovanom globalnom pandemijom virusa COVID-19, realizirano je u formatu videokonferencija putem online platforme Zoom. Pored Zooma, za javnost je program Simpozija bio dostupan i u vidu live streaminga na društvenim platformama Facebook i YouTube. Programskom koncepcijom Simpozija obuhvaćeno je petnaest sjednica (od kojih dvije tematske) i dva plenarna predavanja, u okviru kojih je sudjelovalo 59 učesnika iz 10 zemalja (Austrija, BiH, Crna Gora, Hrvatska, Kanada, Portugal, Srbija, SAD, Ukrajina, Velika Britanija).

Program prvog simpozijskog dana organizovan je u vidu pet muzikoloških sjednica i 1 plenarnog predavanja, a tematski je obuhvatio oblasti regionalne muzičke historiografije, diskografije i popularne muzičke kulture na bosanskohercegovačkom tlu.
U sklopu prve sjednice Vjera Katalinić rasvijetlila je lik, muzički angažman i historijski značaj hrvatske plemkinje Sidonije Rubido Erdődy, nakon čega je prezentiran koautorski rad Lade Duraković i Marijane Kokanović Marković o opernom ostvarenju Kukuška (Tatjana) austrougarskog kompozitora Franza Lehára i treće izlaganje o simboličkom muzičkom krajoliku hrvatskog grada Osijeka Ane Popović.

U okviru druge muzikološke sjednice prezentirani su tematski raznovrsni radovi iz oblasti muzičke historiografije. O praizvedbi Eroice i Pastoralne simfonije Ludwiga van Beethovena u austrougarskom Sarajevu govorila je Lana Šehović Paćuka. Sara Ries je rasvijetlila mrežu bosanskohercegovačkih korespondenata Franje Ksavera Kuhača. Sjednica je zaokružena izlaganjem Vilene Vrbanić o muzičkim instrumentima iz fundusa Kulturno-povijesnog muzeja “Dubrovački muzeji”.

Treća muzikološka sjednica otvorena je izlaganjem Tatjane Mrđa, koja je govorila o društvenoj ulozi Vršačkog srpskog crkvenog pjevačkog društva u doba Karela Napravnika, dok je Marija Tomić upoznala akademsku javnost s koncertnim angažmanom biologa i flautiste Siniše Stankovića u međuratnom Beogradu. Sjednica je završena izlaganjem Tatjane Čunko pod nazivom Daleko od očiju, daleko od srca o migraciji hrvatskih kompozitora nakon Drugog svjetskog rata i utjecaju migracije na izvođenje njihovih djela u Hrvatskoj na primjeru javnih koncerata ansambala Radio-televizije Zagreb.

Tematski fokus četvrte sjednice bio je usmjeren na istraživanja iz historije hrvatske diskografije. Jelka Vukobratović je predstavila istraživanje o ranoj diskografiji u Hrvatskoj i prodoru zapadnjačke popularne muzike na hrvatsko tlo. Tanja Halužan je govorila o lokalnom karakteru rane diskografske industrije u Hrvatskoj na primjeru kajkavske popjevke. O lokalizaciji diskografske industrije u periodu između dva svjetska rata na primjeru Hrvatske govorila je Naila Ceribašić.

Petu muzikološku sjednicu pod naslovom Pogled na muziku u popularnoj kulturi u Bosni i Hercegovini otvorila je Senka Hodžić prezentacijom istraživanja o recepciji bosanskohercegovačke popularne muzike na primjeru napisa u dnevnom listu Oslobođenje u periodu između 1964. i 1974. godine. O konceptualnom albumu Modra rijeka kultne sarajevske pop-rock grupe Indexi govorila je Vesna Andree Zaimović, a sjednica je zaokružena izlaganjem Ognjena Tvrtkovića o muzičkim numerama Jurislava Korenića u humorističkoj TV-seriji Karađoz.

Program prvog simpozijskog dana zaključen je plenarnim predavanjem bosanskohercegovačke muzikologinje Lane Šehović Paćuka (Muzička akademija Univerziteta u Sarajevu). Prezentacija pod naslovom Mijenjanje percepcije o prisustvu umjetnica na koncertnom podijumu: studija slučaja sarajevskih ‘a la franca caféa’ predstavlja samo jedan segment znatno opsežnijih muzikoloških istraživanja autorice objedinjenih u knjizi Ženski identiteti u muzičkom životu austrougarskog Sarajeva objavljenoj 2018. godine u izdanju Muzičke akademije u Sarajevu. Autorica je dala uvid u opći historijski, društveni i kulturni kontekst austrougarskog Sarajeva, rasvijetlivši porijeklo i identitet predmetnih umjetnica, kontekst njihovih nastupa, kao i repertoar koji su izvodile, posebno se osvrnuvši na djelatnost tada aktuelnih ženskih izvođačkih skupina tzv.
Damenkapellen. Kako je naglašeno u završnim riječima predavanja, istraživanje predstavlja svojevrstan početak feminističkog diskursa u savremenoj bosanskohercegovačkoj muzikologiji, koji bi se u istraživačkom smislu mogao (i trebao) proširiti i na druge, mlađe periode bosanskohercegovačke muzičke prošlosti, ali i sadašnjosti.

Program drugog dana Simpozija bio je rezervisan za istaživanja iz oblasti muzičke teorije, pedagogije i etnomuzikologije, i obuhvatio je četiri sjednice, jednu tematsku sjednicu i plenarno predavanje.
Radna sjednica pod naslovom Refleksije tradicije u djelima bosanskohercegovačkih kompozitora otvorena je izlaganjem Naide Hukić o harmoniji u postmodernističkom diskursu bosanskoher-cegovačkih koncerata. U okviru iste sesije Zdravko Drenjančević analizirao je prisutnost slavonskih tradicijskih citata u umjetničkoj muzici, dok se Snježana Đukić Čamur bavila uticajem književnog stvaralaštva Maka Dizdara na kompozitorski opus Vojina Komadine.

Na sjednici pod naslovom Pedagoške implikacije muzike u zajednici Ana Čorić je govorila o fenomenu community music, dok se Snježana Dobrota fokusirala na povezanost stavova prema djeci izbjeglicama, te interkulturalnih stavova i preferencija u muzici svijeta. Aleksandra Pavićević je govorila o uticaja dječijih muzičkih manifestacija na muzičku kulturu u Srbiji u periodu između 1958. i 2019. godine.

Fokus naredne osme sjednice bio je usmjeren na savremene perspektive u muzičkoj edukaciji. Sjednicu su otvorili Valida Akšamija Tvrtković i Nermin Ploskić prezentacijom koja je imala za cilj da ukaže na potrebu, značaj i izazove uvođenja savremenih tehnologija u proces muzičke edukacije. Goran Sučić je govorio o razvoju doživljaja umjetničkog djela kroz integrirani kurikulum u umjetničkim područjima u ranom predškolskom odgoju i obrazovanju. Nerma Hodžić-Mulabegović prezentirala je istraživanje u kojem se bavila kreativnim tehnikama podučavanja u nastavi solfeggia. Posljednje izlaganje u okviru ove sesije rezultat je koautorskog istraživanja Ivane Hadžihasanović, Merime Čaušević i Indire Mahmutović o efektima programa muzičko-plesnih radionica na određene motoričke spsosobnosti djece s oštećenjem sluha uzrasta od 13 do 15 godina.

Sjednica posvećena rezultatima aktuelnih etnomuzikoloških istraživanja otvorena je prezentacijom Mirze Kovača o odabranim digitaliziranim islamskim obrednim melopoetskim oblicima iz legata akademika Cvjetka Rihtmana. Vesna Ivkov govorila je o odlikama interpretacije sevdalinke na harmonici, nakon čega je prezentiran rad pod naslovom Perspektive istraživanja muzičkih fenomena u okvirima kvalitativne metodologije, čije su autorice Anči Leburić i Lidija Vladić Mandarić. Sjednica je zaokružena izlaganjem Jakše Primorca, koji je obrazložio hipotezu o porijeklu balkanske opore dijafonije.

Ovogodišnji program Simpozija upotpunjen je i tematskom sjednicom povodom 100. godišnjice rođenja doajena bosanskohercegovačke sevdalinke Zaima Imamovića. O Imamoviću su govorili Maja Baralić Materne, Nirha Efendić, Damir Imamović, Lejla Kalamujić i Tamara Karača Beljak. Učesnici sesije osvrnuli su se na biografsko izdanje Zaim Imamović: život jednog sevdalije autorice Lejle Kalamujić osvrnuvši se na brojne zanimljive detalje iz Imamovićevog privatnog i profesionalnog života, naglasivši njegov sveopći značaj u tokovima bosanskohercegovačke muzičke historije i afirmacije narodne pjesme.

Za kraj programa drugog dana Simpozija upriličeno je plenarno predavanje Davida Clampitta, renomiranog muzičkog teoretičara i profesora (Ohio State University, New York), koji je govorio o samodualnim sistemima u Gudačkom kvartetu br. 14 op. 131 (1826) Ludwiga van Beethovena i solo pjesmi Der Doppelgänger iz ciklusa Schwanengesang D 957 Franza Schuberta. Riječ je o analitičkom istraživanju iz oblasti muzičke teorije, koje, šire posmatrano, na nivou muzičkog materijala rasvjetljava uticaj Beethovenovog stvaralaštva na Schubertov kompozitorski izraz. Metodom komparacije Clampitt u naslovljenim kompozicijama uočava specifične i srodne muzičke obrasce, čiju pojavnost u okviru svog predavanja detaljno prezentira i obrazlaže.

Trećeg dana Simpozija održan je sadržajan i tematski raznovrstan program raspoređen u pet sjednica (od kojih jedna tematska) i zaokružen završnom diskusijom učesnika.
Program je otvoren sjednicom posvećenoj interdisciplinarnim pristupima u muzici. Sarina Bakić je govorila o problemima muzičke kritike u Bosni i Hercegovini, Ivana Seletković je predstavila istraživanje o fenomenologiji opere, a o obilježavanju Beethovenovog jubileja na teritoriji Crne Gore u doba globalne pandemije govorila je Ana Perunović Ražnatović. Sesiju su zaključile Alma Ferović Fazlić i Sanja Nuhanović prezentacijom o režijskim aspektima organizacije koncerata.

Tematska okosnica jedanaeste sjednice bila je usmjerena na vezu između muzike i politike. Sjednicu je otvorio Timur Sijarić, čije se istraživanje bavi elementima sociopolitičke kritike u muzičkim numerama popularnog američkog animiranog serijala South Park. O refleksiji socijalnih i političkih zbivanja u umjetnosti govorio je Vladimir Đurišić na primjeru Crne Gore u kontekstu “postpostmodernog doba”, dok se Amila Ramović osvrnula na povezanost estetskih i političkih elemenata u opusu Heinera Goebbelsa inspirisanog umjetničkim djelovanjem Hannsa Eislera. S obzirom da autorica Azra Imširović nije bila u prilici lično sudjelovati, na kraju sjednice pročitan je apstrakt njenog rada pod naslovom Stvaranje države kroz muziku: palestinski zvuci otpora o palestinskom muzičkom narativu obilježenom okupacionim političkim kontekstom.

Sjednica pod naslovom Muzika kroz prostor i vrijeme otvorena je istraživanjem Olene Ushchapivske, koje se bavi muzičkom evokacijom poezije Brodskog na primjeru Petričenkovog vokalnog ciklusa Monolozi. Ushchapivska također nije bila u prilici lično prezentirati temu, zbog čega je pročitan apstrakt njenog istraživanja. Patrick Huang prezentirao je svoju komparativnu studiju odabranih tekstova iz stare Grčke i rane Kine pod naslovom Harmonija sfera diljem Evroazije, dok je Matthew Sergeant kritički upoređivao praksu kuriranja online music streaminga i nezavisnih muzičkih distributera.

Trinaesta sjednica obuhvatila je tri predavanja na temu muzičkog iskustva u vrijeme globalne pandemije virusa COVID-19. Sjednicu je otvorio Damir Imamovića, koji je o ovoj poblematici govorio i iz ugla izvođača, naglašavajući značaj fizičkog prisustva u procesu učenja i recepcije muzike, ali i ograničenjima koja su se u tom smislu pojavila s nastalom pandemijskom situacijom. Inspirisana globalnom situacijom, kompozitorica Stefania de Kennesey govorila je o ulozi tišine kao esencijalne komponente muzičkog izraza, osvrnuvši se na primjere Monteverdijevog Orfeja i Beethovenove Pete simfonije, dok je istraživanje Lucasa Winka bilo usmjereno na online muzičke aktivnosti portugalskih izvođačkih ansambala bombosa u vrijeme pandemije.

U okviru trećeg simpozijskog dana upriličena je i druga tematska sjednica koja je predstavljala hommage istaknutom bosanskohercegovačkom muzikologu ddr. Ziji Kučukaliću. O Kučukalićevom neprikosnovenom doprinosu pokretanju i afirmaciji muzičke nauke i života u Bosni i Hercegovini govorile su njegove bivše kolege i studenti, danas uvaženi stručnjaci: Ivan Čavlović, Maja Baralić Materne, Svjetlana Bukvich, Mladen Milićević, Ankica Petrović i Aleksandra Wagner. Učesnici sesije podijelili su lična sjećanja na profesora Kučukalića, dotaknuvši se njegove predavačke djelatnosti na Muzičkoj akademiji u Sarajevu i uredničke uloge na Radiju Sarajevo. U okviru sjednice također je najavljeno i izdanje Zbornik sjećanja i radova: Zija Kučukalić (1929–2020), koje bi ubrzo trebalo izaći pod izdavačkim okriljem Muzikološkog društva FBiH, a koje predstavlja jedan bremenit i sistematičan zapis o Kučukaliću kao začetniku muzičke nauke u Bosni i Hercegovini, osnivaču muzičkih institucija, organizatoru muzičkih događaja, istraživaču muzičke prošlosti i autoru značajnih studija o muzici u Bosni i Hercegovini.

Za kraj programa ovogodišnjeg simpozija upriličena je završna diskusija u okviru koje su sumirana najznačajnija zapažanja s pojedinačnih sjednica, odnosno cjelokupnog simpozijskog programa. Kao panelisti sesije posljednju riječ dali su: Amila Ramović, Maja Baralić Materne, Vladimir Đurišić, Merima Čaušević, Damir Imamović, Lana Šehović Paćuka, Timur Sijarić i Ognjen Tvrtković. U zaključnom izlaganju učesnici su naglasili značaj historiografije kao svojevrsnog fundamenta daljnjih istaživanja, te istakli potrebu za razvijanjem svijesti o prikupljanju značajnih dokumenata i izvora savremenog doba koji bi u budućnosti mogli predstavljati vrijedno svjedočanstvo i polazište za istraživanja historijske i kulturne ostavštine vremenskog konteksta u kojem trenutno živimo (u šta spada i aktivno dokumentovanje muzičkog iskustva u periodu panedemije COVID-19). Nadalje, naglašena je i neophodnost proširenja akademskog diskursa u smislu rada na osnaživanju interdisciplinarnog pristupa, te značaj kontinuiranog naučnog propitivanja korelacije muzike, medija, tehnologije, politike i promišljanja o njihovom uticaju na kreiranje muzičkog diskursa i vrijednosnih sistema unutar njega.

I ovogodišnje izdanje Muzikološkog simpozija Muzika u društvu predstavljalo je žarišnu tačku razmjene najnovijih naučnih saznanja iz različitih domena muzičke nauke i pridruženih disciplina. Također, veliki je uspjeh i što kontinuitet održavanja simpozija nije prekinut unatoč vanrednim okolnostima i izazovima koji su se našli kako pred organizacionim timom tako i pred učesnicima.
Vrpčić, Emina. “Muzika i nauka u doba pandemije: održan 12. Međunarodni muzikološki simpozij Muzika u društvu”. Časopis za muzičku kulturu Muzika br. 2 (2020): 98-104.