XI Međunarodni simpozij Muzika u društvu: položaj i kretanja muzike u društvu kroz umjetnički i naučni kontekst
U periodu od 25. do 27. oktobra 2018. godine na Muzičkoj akademiji Univerziteta u Sarajevu održan je XI Međunarodni simpozij Muzika u društvu koji, već tradicionalno, organizuje Muzikološko društvo FBiH. O položaju muzike kao kulturološkom i sociološkom fenomenu iz različitih perspektiva govorilo je 55 učesnika iz 9 zemalja (BiH, Hrvatska, Srbija, Crna Gora, Slovenija, Makedonija, Velika Britanija, Irska, Portugal). Na 18 sesija, različite muzičke pojave secirale su se historiografski, analitički i kritički kroz muzikološke, etnomuzikološke i radove iz oblasti muzičke teorije i pedagogije. Osim naučnog dijela, u sklopu simpozija održana su tri koncerta: recital Flutrification, flautistice i kompozitorice Hanan Hadžajlić, koncert Inter nos gdje su se izvodila djela živućih bosanskohercegovačkih kompozitora, kao i koncert Ansambla Etnoakademik čiji repertoar obuhvata tradicijsku muziku Bosne i Hercegovine.
U okviru sedam muzikoloških sjednica, izloženi su tematski raznovrsni radovi. Govorilo se o kompozitorima i značajnim ljudima iz svijeta muzike kroz različite segmente njihovog djelovanja: o liku i djelu maestra Mladena Jagušta govorila je Ira Prodanov, Dina Vojvodić prikazala je muzikološki portret Petra Bingulca, a Fatima Hadžić kroz rad čiji je koautor Lana Paćuka, rekonstruisala je sarajevske dane Abrahama Suzina. Osim uobičajenog biografskog pristupa, o životu značajnih kompozitora i istraživača, može se govoriti kroz analizu njihove korespondencije. O prepisci Josipa Slavenskog pričala je Melita Milin, a mrežu kontakata Franje Ksavera Kuhača predstavili su Sara Reis, kroz desetogodišnji period (1864-1874), i Stanislav Tuksar, čiji se rad ticao Kuhačevog djelovanja na projektu Die osterreichisch-ungarrische Monarchie in Wort un Bild (1888–1902). O dopisivanju Julija Bajamontija i Josipa Raffaellija govorile su Ivana Tomić Ferić i Maja Milošević Carić.
Period djelovanja Nobile teatra, Katica Burić Ćenan opisala je kao zlatno doba zadarske glazbene prošlosti, dok je o djelu Ragion di Stato, talijanskog mislioca Giovannija Botera (oko 1544–1617) govorila Monika Jurić Janjik.
O hrvatskoj glazbenoj historiografiji od početka 20. stoljeća do 1945. godine pisala je i izlagala Sanja Majer Bobetko. Vjera Katalinić govorila je o težnjama i preprekama u institucionalizaciji nacionalne opere u Zagrebu 1860-ih godina, a o repertoaru Hrvatskog narodnog kazališta u Zagrebu za vrijeme Kraljevine SHS značajni podaci nalaze se u napisima o glazbi iz Hemeroteke Dragutina Aranya, koje je analizirala Marija Cesarić. Zdravko Drenjančević u svom radu ističe prisutnost slavonske tradicijske glazbe u operi Ero s onog svijeta Jakova Gotovca.
O slovenačkoj orkestarkoj muzici između 1918. i 1945. godine, kroz konceptualnu analizu, govorio je Leon Stefanija. Bogdan Đaković se dotaknuo problema repertoara amaterskih horova u Srbiji u posljednje tri decenije kroz odnos između duhovnog i svjetovnog žanra. Senka Hodžić razmotrila je muzičku infrastrukturu Sarajeva poslije Drugog svjetskog rata, a Ivana Nožica je predstavila recepciju savremene u muzike kroz sarajevski period časopisa Zvuk (1967–1986). O jugoslovenskoj elektroakustičnoj muzici prije 70-ih godina prošlog stoljeća te festivalima na kojim se ona izvodila, govorio je Miloš Marinković.
Završna sjednica muzikološkog djela naučnog skupa obuhvatila je tri teme s područja popularne muzike. Pojavu gypsy jazza u Hrvatskoj opisao je Aldo Foško, dok je Siniša Škarica objasnio odnos i uticaj folklorih elemenata na rock zvuk grupe Bijelo dugme. Ognjen Tvrtković govorio je o kontinuitetu popularne muzike u prvim poratnim godinama socijalističke Jugoslavije, kroz neprekidno djelovanje stvaraoca koji su pratili muzičke trenodove i bili priznati u svijetu na prijelazu iz 50-ih u 60-te godine.
Dvije etnomuzikološke sesije obuhvatile su šest izlaganja. Na prvoj sjednici Drago Kunej je govorio o digitalizaciji i tumačenju etnomuzikološkog audio materijala u digitalnom formatu, dok je Aleksandar Dimitrijevski istražio povezanost muzičke tradicije i savremenih masovnih medija kroz prisustvo makedonskog muzičkog folklora na internetu. Dervišku zvučnu odoru, odjevni predmet koji funkcioniše kao instrument zavisno od pokreta onog ko ga nosi, opisala je Hedy Hurban. Na drugoj sesiji Mirza Kovač je predstavio privatne snimke s magnetofonskih traka iz privatnog arhiva Himze Polovine. O narativima o muzici u savremenoj gradskoj kulturi stanovništva Sarajeva i Mostara govorio je Bogdan Dražeta, a završno izlaganje etnomuzikološkog dijela simpozija imala je Vesna Ivkov, koja se osvrnula na muziku drugih u praktičnoj nastavi Etnomuzikologije na Akademiji umetnosti u Novom Sadu.
Osim muzikoloških i etnomuzikoloških sesija, u sklopu simpozija održano je i pet sjednica posvećenih disciplinama muzičke teorije i pedagogije. Većina radova propituje različite didaktičke pristupe. O poveznici između teorije i prakse u nastavi harmonije govorio je Refik Hodžić, dok se rad Valide Akšamije Tvrtković ticao metoda aktivnog učenja u nastavi muzike. Majda Milinović istakla je sudjelovanje djece na zborskim natjecanjima kao motivacijski čimbenik, a o razvoju kompetencije učenika kroz estetsko i stručno muzičko obrazovanje govorila je Danijela Zdravić Mihailović. Rad Merime Čaušević bavi se preferencama studenata nastavničkih fakulteta, dok je važnost interdisciplinarnog pristupa muzičkih pedagoga u visokoškolskom obrazovanju istakla Ana Čorić. Didaktičke aspekte interkulturalnog pristupa u nastavi glazbe obajsnili su Jasna Šulentić Begić i Amir Begić. Lejla Kasumagić-Islambegović i Lejla Džambazov su kroz svoju praksu objasnile primjenu integriranog kurikuluma i muzike kao sredstva za cjeloživotno učenje u inkluzivnoj grupi predškolskog uzrasta. Tatjana Krkeljić govorila je o muzičkim pedagozima iz SSSR-a i istočnoevropskih zemalja na crnogorskoj Muzičkoj akademiji od njenog osnivanja do danas.
Pored radova o didaktičkom i pedagoškom pristupu muzici, našlo se i nekoliko tema iz oblasti muzičke teorije. Jelica Valjalo Kaporelo i Blaženka Juračić objasinile su melodijske i ritamske permutacije gregorijanskog korala u djelu Messa da Requiem Marina Santora (1754-1823). Miloš Zatkalik govorio je o fragmentaciji u muzici. Arhitekstualnost kao činilac gradnje žanra muzičke bajke u kompoziciji Neobične scene sa Homerovog groba Ivane Stefanović analizirao je Srđan Teparić. Marko Milenković je istakao uticaj zvučne plastike teksta na vokalni govor u muzičkoj drami Koštana Petra Konjovića.
Osim klasičnih simpozijskih sesija, u sklopu simpozija su organizovane i panel diskusija na temu korelacije predmeta iz oblasti muzičke teorije i pedagodije na primjeru Ludwiga van Beethovena koju su vodile Nerma Hodžić Mulabegović, Naida Hukić i Amra Bosnić, te radionica João C. R. Cunha o Orff-Schulwerk pristupu zasnovanom na grupnim aktivnostima kao kombinaciji ritmičko-jezičkog izraza, muzike i pokreta, te polazi od inherentne muzikalnosti svakog ljudskog bića.
Centralna predavanja ovogodišnjeg naučnog skupa održali su renomirani muzikolog Harry White s University College Dublin i Razia Sultanova, eminentna profesorica s University of Cambridge. Profesor White govorio je o tragovima irske muzike unutar ostavštine evropskih ( francuskih, njemačkih i poljskih) kompozitora iz 19. stoljeća, najčešće kroz aranžmane i varijacije tradicionalnih irskih melodija. U svom radu Ireland in the European Ear: Historical Conceptions and Misconceptions of Irish Music naglasio je da treba razlikovati pojmove muzika u Irskoj i irska muzika. Razia Sultanova, govoreći o svom istraživanju pod nazivom Non-Russian face of Russia: music, youth and migration in post-soviet state, ističe probleme s kojim se susreću ne-ruski narodi – migranti, kojih je u Rusiji u 21. stoljeću sve više. Sultanova ispituje na koji način manjine u kulturološkom smislu mijenjaju globalnu sliku Rusije, koliko im muzika i njihova umjetnička praksa pomaže pri adaptaciji, te koji su, u naučnom smislu, najefikasniji istraživački pristupi ovom fenomenu.
U sklopu ovogodišnjeg naučnog skupa, održana su tri koncerta. U srijedu, 24. oktobra na Akademiji scenskih umjetnosti u Sarajevu (Otvorena scena „Obala“), simpozij je otvoren recitalom Hanan Hadžajlić pod nazivom Flutrification za ozvučenu flautu, bas flautu, traku i TransFlute modularne sisteme. Flautistica i kompozitorica Hanan Hadžajlić ovim koncertom publici je ponudila određeni vid transdisciplinarnog pristupa umjetnosti, kombinirajući pritom elemente muzičke kompozicije, instrumentalne interpretacije, transhumanizma i razvoja vještačke muzičke inteligencije. Osim svoje kompozicije, A Thousand Olateaus; Hommage a Deleuze & Guattari, Hadžajlić je izvela i djela Panayiotisa Kokorasa, Dominika Karaskog, Maria Davidovskog, Ališera Sijarića i Dine Rešidbegovića.
Narednu večer, u četvrtak, 25. oktobra, neposredno nakon predavanja čuvenog Harry Whitea, uslijedio je koncert Inter nos, a repertoar je obuhvatio djela živućih i umjetnički aktivnih bosanskohercegovačkih kompozitora, među kojima su se našli Belma Bešlić-Gal, Ivan Čavlovića, Hanan Hadžajlić, Asim Horozića, Igor Karača, Živko Ključe, Dino Rešidbegović, Ališer Sijarić i Dario Vučić.
U petak, 26. oktobra, u Svečanoj dvorani Univerziteta u Sarajevu, održano je predavanje ugledne profesorice s Cambridgea, Razie Sultanove, nakon čega i koncert ansambla Etnoakademik, koji je u sat vremena dočarao estetiku zvuka tradicijske muzike Bosne i Hercegovine. Koncert Etnoakademika je događaj koji je zaključio niz koncerata ovogodišnjeg Međunarodnog simpozija Muzika u društvu.
U tri dana trajanja simpozija, kroz brojne sesije, radionice i koncerte propitivalo se mjesto i kretanje muzike u umjetničkom i naučnom kontekstu, kao i njena društvena percepcija. Ovakvi događaji podsjećaju na značaj muzike i pokušavaju otkloniti šum koji vrlo često nastaje u komunikaciji proizašloj iz odnosa društvo-muzika. Koliko je muzika prisutna u društvu, a koliko društvo u muzici? Kakva je relacija društva i muzike? Naučni skupovi poput simpozija Muzika u društvu su neizmjerno važni za razumijevanje i poboljšanje njenog položaja kao i onih koji se njom bave, kroz stalno propitivanje i traženje odgovora na univerzalna pitanja o egzistenciji i esenciji muzike koja ravnopravno živi i opstaje sa svim tekovinama civilizacije od postanka čovjeka.
Hadžić, Fatima. “XI Međunarodni simpozij Muzika u društvu: položaj i kretanja muzike u društvu kroz umjetnički i naučni kontekst”. Časopis za muzičku kulturu Muzika br. 2 (2018): 71-74.